Արևելահայ գրականությունը 20-րդ դարի սկզբին.

Նար-Դոս

Նար-Դոսը (Միքայել Հովհաննիսյան) ծնվել է 1867 թ. Թիֆլիսում: Նրա հայրր մանր առևտրական էր և նյութական մեծ հնարավորություններ չուներ՝ որդուն բարձր կրթություն տալու համար: Մանուկ Միքայելը սկզբնական կրթությունն ստացել է Հավլաբար թաղի Սուրբ Կարապետ վանքի դպրոցում: Ցարի հրամանով փակվում են հայկական դպրոցները, և նա ուսումր շարունակում է ռուսական երկդասյա դպրոցում, այնուհետև՝ Քութայիսի ուսուցչական սեմինարիայում, որը չի ավարտում՝ միջոցներ չունենալու պատճառով: Վերադառնալով ծննդավայր՝ րնդունվում է արհեստագործական ուսումնարան, միակ տեղը, ուր սովորելն անվճար էր: Այստեղ նա ծանոթանում և մտերմանում է հետագայում անվանի բանաստեղծ Ալեքսանդր Ծատուրյանի հետ, որին բաժին էր ընկել նույն ճակատագիրը. երկուսն էլ ամբողջովին նվիրված էին գրականությանը, բայց ստիպված էին ապրել իրենց հոգուն խորթ միջավայրում: Այսքանով էլ ավարտվում է ապագա գրողի ուսումնառությունը:

Ամփոփիչ աշխատանք բառագիտությունից

1.   Լրացրու բաց թողած տառը (տառերը), կրկնակ բաղաձայնը կամ երկհնչյունը որտեղ հարկավոր է.

Գոմեշ, մթնկա, լուսնկա, որթակոտոր, զարթուցիչ, նշխարենի, հանդիպակաց, հովվասուն, ընդդիմակաց, օրորել, առէջաթել, հոգեվիճակ, կարեւեր, ակնթարթ, միջօրե, ճրագալույց, ծեծկռտուք, աքցան, աքսոր, հովվերգություն, Աքիլլես, հելլենական, Սեթրակ, ճթքակոշիկ, հեղեղատ։

2.     Բառերը գրիր առանց փակագծերի՝ միասին, անջատ կամ գծիկով  

Հարավ-արևմտյան, սերնդե-սերունդ, հինգից-յոթ, չորս գլխանի, կուժկոտրուկ, բառգիրք։

19-րդ դարի պոեզիան

1850-1860-ական թվականներին հայ գրականության առաջատար ժանրը պոեզիան էր։ Քնարերգությունը, ազատագրվելով կլասիցիզմի կանոնականությունից, հարստացել է բնության, սիրո, կարոտի մոտիվներով։ Քնարական խոհերի առանցքում հայրենիքն է՝ որպես հոգևոր արժեքների լինելիության սկիզբ։ 

Պետրոս Դուրյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պետրոս Դուրյան

Ներքաղաքական ռեակցիայի ուժեղացումը Թուրքիայում սուր տագնապներ է առաջացրել Պետրոս Դուրյանի պոեզիայում։ Բանաստեղծը հայ ժողովրդի փրկության ելքը համարել է լուսավորությունն ու միաբանությունը, կոչ է արել ինքնապաշտպանության («Նոր սև օրեր»)։ Դուրյանը հայ նոր քնարերգության առաջին մեծ սիրերգակն է. ռոմանտիկորեն չափազանցված, բայց զգացմունքի ողջ խորությամբ արտահայտել է անհատի հոգևոր ներաշխարհը, ապրումները («Պետք է մեռնիլ», «Սիրել», «Դրժել», «Լճակ», «Հծծյունք», «Նե», «Ներա հետ» և այլն ), տառապող մարդու բողոքը («Տրտունջը»)։ Դուրյանի ժառանգության անքակտելի մասն են ռոմանտիկական դրամաները («Վարդ եւ Շուշան կամ Հովիւք Մասեաց», 1867, «Սեւ հողեր կամ Յետին գիշեր Արարատեան», 1868, «Արտաշես Աշխարակալ», 1869, «Թատրոն կամ Թշուառներ», 1871, և այլն)։

Միքայել Նալբանդյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միքայել Նալբանդյան

Իր ապրած դարաշրջանի ողջ հոգևոր փորձն ընդհանրացրել է Միքայել Նալբանդյանը։ Նա թողել է հարուստ գրական ժառանգություն (պոեզիա, արձակ, գրաքննադատական, հրապարակախոսական, պատմագիտական, փիլիսոփայական, լեզվաբանական, մանկավարժական, բանասիրական աշխատություններ)։ Նալբանդյանի պոեզիային բնորոշ են փիլիսոփայական խոհականությունը, հայրենասիրությունը, ազատասիրությունը, անցավորի ու հավերժականի տիեզրական սկզբի որոնումը, ներանձնական խոհերը («Լուսին», «Վազող ջրին», «Կյանք», «Մտածողություն», «ճշմարտություն», «Ապոլլոնին», «Իտալացի աղջկա երգը», «Ազատություն», «Մանկության օրեր» և այլն)։ Սզգային վեպի ձևավորման ասպարեզում նշանակալի է Նալբանդյանի դերը. «Մինին՝ խօսք, միւսին՝ հարսն» (1858) վիպակը և «Մեռելահարցուկ» (1859) վեպը հայ ռեալիստական արձակի առաջին գործերից են։ Հրապարակախոսության և գեղարվեստական ոճերի միասնություն է «Յիշատակարան Կոմս էմմանուէլի օրագրական թերթերից» (1858-1860) երկը, որտեղ արտացոլվել են ժամանակի հայ հասարակական կյանքին բնորոշ իրադարձությունները։ «Յաղագս հայկական մատենագրութեան ճառ» (1854-1855), «Յառաջաբան Թափառական հրեայի» (1857) , «Հանդես նոր հայախօսութեան» (1858) , «Կրիտիկա Սօս եւ Վարդիթերի» (1863-1864) ու բազմաթիվ այլ հոդվածներով և ուսումնասիրություններով Նալբանդյանը հայ գրաքննադատության հիմքն է դրել։ Բացառիկ է նրա ավանդը հայ հրապարակախոսության ձևավորման և զարգացման մեջ («Երկու տող», 1861, «Երկրագործութիւնը որպես ուղիղ ճանապարհ», 1862, «Հեգելը եւ նորա ժամանակը»,1863, հրատարակվել է՝ 1902)։

Ռեալիզմը հայ գրականության մեջ 19-րդ դարում

1850-1860-ական թվականների հայ գրականությանը հատկանշվել է 2 գլխավոր ուղղությունների՝ ռոմանտիզմի ևռեալիզմի զուգահեռ գոյությամբ, որոնք ել ընդլայնել են գրականության արտահայտչամիջոցները։ Գեղարվեստական նվաճումներից էր վեպի ծնունդը։

Հայ ռեալիզմի վառ ներկայացուցիչներից մեկը Հակոբ Պարոնյանն էր։ Պարոնյանը թեմաների մեծամասնությունն ընտրում էր Ստամբուլի բուրժուական կյանքից. ժողովրդի հանդեպ նրա սերը աղաների մտածելակերպի և և նրանց ներկայացնող ազդեցիկ անձանց դեմ խիստ հարձակումների առիթ է դարձել:Պարոնյանը տանել չէր կարողանում անիրավությունը և դասակարգային իշխանություը, այս պատճառով թե մասնագիտական և թե անձնական կյանքում ենթարկվելով էր ճնշումների, ուժասպառ եղավ: Պարոնյանը լեզվի պարզեցման ուղղությամբ մեծ աշխատանք կատարեց. նա ժողովրդին հասկանալի լեզվի օգտագործման ջատագովներից է եղել, հայերենից բացի` պատմվածքներ է գրել նաև օսմաներեն կամ օսմաներեն-հայերեն խառը լեզվով:Առաջին ստեղծագործությունը «Երկու տիրոջ ծառան» է, որը, սակայն, չի հրապարակվել:

Պարոնյանը, հարուստներին նվաստացնելով, դիմակները հանելով, նրանց դրել է ծիծաղելի վիճակում: «Պտույտ մը Պոլսո թաղերուն մեջ» ստեղձծագործության մեջ պատմում է Ստամբուլի մեծ ու փոքր երեսունչորս թաղամասերի համայնքի կյանքի մասին, քննադատում է տղամարդկանց, մասնագիտությունները, ռաքի խմելու ձևը, կանանց, մոդայամոլությունը, նուրբ քննադատություններով ներկայացնում է բամբասանքները, փողոցների կարգ ու կանոնը, ըստ թաղամասերի ժողովրդի ունեցվածքի մակարդակը, կրոնավորներին, դպրոցները, եկեղեցիները, առևտրականները, ձկնորսներին, գինետները, զվարճանքի վայրերը, շոգենավերը և այլն:

Շիրվանզադե

Ալեքսանդր  Շիրվանզադեի ստեղծագործությունը հայ ռեալիստական գրականության բարձր նվաճումներից է , այն նոր շրջան է սկզբնավորել հայ գեղարվեստական մտածողության, մասնավորապես հոգեբանական արձակի և դրամատուրգիայի պատմության մեջ : Շիրվանզադեն մեծ հոգեբան է , իր լավագույն երկերում, այդ թվում նաև <<Արսեն Դիմաքսյան>> և <<Կրակ>> տեղծագործություններում քննել է մարդկային ողբերգության պատճառներն ու ակունքները, տեսել հոգեբանական բարդ երևույթների արտաքին ազդեցությունը , սոցիալական հիմքերը: Շիրվանզադեն օժտված էր  հասարակական կյանքը ամբողջությամբ պատկերելու ձիրքով :

Շիրվանզադեն հաղթահարեց Րաֆֆու, Պատկանյանի, Պռոշյանի գրքերում հանդիպող ռոմանտիկական պայմանականությունը :  Նա իրական կյանքն էր պատկերում իր արատներով , վարք ու բարքով : <<Արտիստը >> , << Կրակ >> , <<Արամբի>> , <<Արսեն Դիմաքսյան >>  և այլ գործերում ատելության հետ մեկտեղ  ընթերցողին փոխանցում է հույզեր , մարդկային բարդ ապրումներ , որտեղ տիրապետող է դառնում  լավին ձգտելու ցանկությունը : Շիրվանզադեի ռեալիստական արվեստը աչքի է ընկնում հենց նրանով , որ ներթափանցում է արտացոլվող կյանքը դատապարտում , ցույց տալիս թերությունները , մարդկային ոգու փոքրությունը , գրողը ցանկանում է այդ կյանքը տանել դեպի իդեալականացման : Շիրվանզադեի արվեստը ձգտում է գեղեցիկին , գեղեցիկի միջոցով փորձում է հաղթահարել ներկա կյանքի տգեղությունն ու ճղճիմությունը :

Շիրվանզադեի ռեալիզմի բնույթը , նրա էական հատկանիշը բացասական երևույթների քննադատության մեջ է : Օրինակ , հայ գավառական իրականությունը նրա մոտ դուրս է բերված որպես մի անծայրածիր խավարի մի իշխանություն : Հեղինակի մոտ քննադատական ռեալիզմը ըստ էության սոցիալական հիմքեր ունի : Ինչպես նկատել է Մ. Գորկին , թե փոքր տաղանդներն են փառաբանել բուրժուազիային , իսկ մեծերը միայն քննադատել են : Շիրվանզադեն գտնվում է մեծերի շարքում :

Շիրվանզադեն իր ստեղծագործությունների մեջ պատկերում է հայ իրականությունը , որքան էլ հայ կյանքը և գրականությունը առաջ գնալու լիներ , այնուամենայնիվ մեծ դեր են ունեցել նաև Շիրվանզադեի այնպիսի գլուխգործոսները , ինչպես , օրինակ <<Քաոս>> վեպը  , << Պատվի համար >> դրաման : Նշանավոր գործեր են նաև <<Նամուս >> վեպը և  <<Արտիստը>> :

Շիրվանզադեն հասնում է ռեալիստական արվեստի խոր ըմբռման , որը նրան բարձրացնում է իր ժամանակի գրական մեծությունների և առաջավոր մտածողների շարքը : Նա գտավ այն նոր խոսքը , որ ճշմարիտ տաղանդի ու ստեղծագործության պայմանն է : Նա բացեց բոլորովին նոր , ընթերցողի համար անհայտ աշխարհ , ստեղծեց դարաշրջանի մի նոր պատկեր : Որքան մեծ է արվեստագետը , այնքան մեծ է նրա ընդգրկումների շրջանը , այնքան ավելի լայն ու խորն է վերցնում իր ժամանակի կյանքը : Հենց այս իմաստով Շիրվանզադեն մեծություն է հայ և անդրկովկասյան ժողովուրդների գրականության մեջ :  Նա դուրս գալով հայկական կյանքի սահմանից, ընդհանրապես անդրկովկասյան կյանքի նորագույն դարաշրջանը է նկարագրել: Շիրվանզադեն տեսնում է նոր հասարակության բոլոր կողմերը , համեմատելով հին կենսաձև նորի հետ : Նա չէր կարող չհիշել ֆեոդալական անցյալը և չէր կարող  չտեսնել կյանքի որոշակի առաջընթացը : Բայց Շիրվանզադեի ռեալիզմի կարևորագույն հատկանիշն այն է , որ նա կարողանում է տեսնել նաև նոր հասարակության արատները : Հեռու մնալով անցյալի մեծարման պատրանքից , ավելի ճիշտ ` դատապարտելով հետամնաց անցյալը ՝ գրողը իդեալներ չի փնտրում ներկայի մեջ : Ներկան  նրա մեջ  առաջացնում է խոր դժգոհություն ու անբավականություն : Ժխտելով անցյալը՝ նա  բացասական դիրք է ընդունում նաև ներկայի նկատմամբ : Դրական շատ բաներ տեսնելով մեծ քաղաքներում , այնտեղ որոնելով իր սիրած հերոսներին ` աշխատանքի մարդկանց , ժողովրդին նվիրված մտավորականներին , կապիտալիզմի զոհերին , Շիրվանզադեն քննադատական դիրք է բռնում նորագույնճակատագրի հարցերը : Գրողը մարդկային կյանքի ողբերգությունը և հոգեբանական երևույթները բացատրում է շրջապատող կյանքի փաստերով , հասարակական և սոցիալական միջավայրով : Մեծ դարաշրջանը պատկերելիս Շիրվանզադեն հիմք է ընդունել տիպական արվեստը , այսինքն` իրականության տված փաստերի գեղարվեստական ընդհանրացումը : Բազմաթիվ խավերի ու շրջանների , ազգերի ու դասակարգերի նկարագիրը, նրա երկերում հանդես են գալիս խոր հոգեբանությամբ : Նա կատարելության հասցրեց հոգեբանական-սոցիալական վեպը , հաղթահարելով նախորդ շրջանի հայ արձակի զարգացման դժվարությունները :  Նա գրում է հստակ և տեսանելի , առանց ավելորդության ու պաճուճանքի , պարզ , բայց  ոչ պարզունակ , ճշգրիտ , բայց ոչ չոր , նրա ոճին բնորոշ է չափի արտակարգ զգացումը : Նա շատ հարցեր է առաջ քաշել , կյանքի շատ հարցեր է երևան հանել : Մեծ քաղաքում նա ականատես է եղել շատ երևույթների , որոնք ուղղակի կամ անուղղակի բացահայտում են կյանքի հակասությունները , նկարագրել է բուրժուական իրականության սոցիալական-բարոյական ախտերը՝ մի դեպքում հիմք ունենալով ընտանեկան հարաբերությունները , մի այլ դեպքում հասարակական հարաբերությունները : Մի դեպքում նրա հերոսն ընտանեկան հարկի տակ տառապող կինն է , մի այլ դեպքում` ծանր ողբերգություն ապրող դեմոկրատ ինտելիգենտը : Շիրվանզադեն ձգտում է ցույց տալ այն պայմանները , որոնցից սկիզբ է առնում ողբերգությունը : Նա մեծ ուշադրություն է դարձրել նաև մտավորականությանը , այն ներկայացնելով ընդհանուր կյանքի ու սոցիալական հարաբերությունների մի կողմը :  Ռեալիզմն իր բովանդակությամբ շատ ավելի համապարփակ է , միշտ էլ ունեցել է սոցիալական բովանդակություն և այն կապված է իրականության արտացոլման հետ : Շիրվանզադեն միշտ ձգտել է արտացոլել դարաշրջանի աչքի ընկնող  հակասությունները : Նա առանձնակի ուշադրություն է դարձրել մտավորականության և հասարակության խնդիրներին :

Շիրվանզադեի ստեղծագործությունները մեծ ազդեցություն են թողել հայ գրականության վրա : Նա մեծ ուսուցիչ է տիպեր ու կոնֆլիկտներ ստեղծելու ՝ կյանքը իր բոլոր կողմերով նկարագրելու արվեստով և չափի զգացումով :

Րաֆֆի

Րաֆֆի (Հակոբ Մելիք-Հակոբյան, 1835, գ. Փայաջուկ, Սալմաստի գավառ, Պարսկաստան - Ապրիլի 25, 1888,Թիֆլիս), հայ գրող, հրապարակախոս, հասարակական գործիչ։

Կենսագրություն

Րաֆֆին ծնվել է հարուստ ազնվականի ընտանիքում Սալմաստ գավառի Փայաջուկ գյուղում։ Նախնական կրթություն ստացել է տեղի ծխական ուսումնարանում։ Հայրը՝ Մելիք Միրզան, 13 զավակների հայր էր։ 1847թ-ին մեկնել է Թիֆլիս, ուսանել Կարապետ Բելախյանցի դպրոցում։

Մուրացան

Մուրացան (իսկականը՝ Գրիգոր Տեր–Հովհաննիսյան, 1854, դեկտեմբերի 1, Շուշի - 1908, օգոստոսի 30, Թիֆլիս), հայ արձակագիր։

Նախնական կրթաթյանն ստացել է մասնավոր դպրոցներում, այնահետև ուսումը շարանակել Շաշիի թեմականում, որն ավարտել է 1873-ին։ Մեկ տարի կատարելագործել է ֆրանսերենի իմացաթյունը, երկու տարի հայոց լեզու և պատմաթյան ավանդել մանկավարժ Խորեն Ստեփանեի դպրոցում։ 1877-ին շրջագայել է Արցախի ու Սյունիքի պատմական հիշարժան վայրերում, ուսումնասիրել հին հիշատակարաններ, այնուհետե գրել «Հասան-Ջալալյան ազգի համստոտ տոհմագրությունը» երկը («Փորձ», 1880, թիվ 5)։ 1878-ին Մուրացանը մեկնել է Թիֆլիս։ Սովորելով հաշվապահաթյան՝ աշխատանքի է անցել առևտրական տներից մեկում, որտեղ և մնացել է մինչե կյանքի վերջը։ Մուրացանի երկերը լույս են տեսել ազգային պահպանողական կամ սրան հարող հանդեսներամ ու թերթերում՝ «Մեղու Հայաստանի», «Նոր դար», «Արձագանք», «Թատրոն», «Լումա»։

Խաչատուր Աբովյան

Խաչատուր Ավետիքի Աբովյան (1809, հոկտեմբերի 15 - անհետացել է` 1848, ապրիլի 14), հայ մեծ լուսավորիչ, գրող, մանկավարժ, բանագետ-ազգագրագետ, հայագետ, հայ նոր գրականության ու մանկավարժության հիմնադիր:

Ծնվել է հոկտեմբերի 15-ին, Քանաքեռ գյուղում (այժմ Երևանի կազմում): Նախնական կրթությունն ստացել է Էջմիածնի վանական դպրոցում (1819-1822), ապա 1824-1826-ին սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, որտեղ աշակերտել է Պ. Ղարադաղցուն, Հարություն Ալամդարյանին:

1827-1828-ին ուսուցչություն է արել Հաղպատի և Սանահինի վանական դպրոցներում, 1829-1930-ին Էջմիածնում եղել է կաթողիկոսի և սինոդի թարգմանիչ ու քարտուղար: 1829-ի հոկտեմբերի 9-ին Դորպատի (այժմ` Տարտու) համալսարանի պրոֆեսոր Ֆ. Պարրոտի արշավախմբի հետ Աբովյանը բարձրացել է Արարատ լեռան գագաթը և այդ «սրբապղծության» համար հալածվել հոգևորականների կողմից: Պարրոտի աջակցությամբ, 1830-1835-ին (պետական թոշակով) ուսանելել է Դորպատի համալսարանում, հատուկ ծրագրով պատրաստվել ուսուցչական գործունեության: Ուսումնասիրել է բնական և հասարակական գիտություններ, լեզուներ (գերմաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն, լատիներեն), եվրոպական գրականություն, փիլիսոփայություն, երաժշտություն, արհեստներ: 1837-1943-ին աշխատել է Թիֆլիսում իբրև գավառական դպրոցի տեսուչ: Նույնպիսի պաշտոնով 1843-ին աշխատել է Երևանում: 1848-ի մարտին նշանակվել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի տեսուչ: 1848-ի ապրիլի 2 (14)-ին անհայտացել է: Աբովյանի վախճանի հանգամանքները վերջնականապես պարզված չեն:

Ռոմանտիզմ

Ռոմանտիզմը (վիպապաշտություն) մշակութային ուղղություն է, որը հայտնվել էր Եվրոպայում 18-րդ դարի վերջին և իր ծաղկմանն էր հասել 19-րդ դարի ընթացքում։ Այդ ժամանակաշրջանում կերպասրվեստի ու գրականության ներկայացուցիչները իրենց ստեղծագործություններում ցանկանում էին ընդգծել և ցույց տալ իդեալականը, որը հակադրվում էր իրական վիճակին։ Այս ժանրում ստեղծագործել են աշխարհահռչակ արձակագիրներ և բանաստեղծներ, ինչպիսիք են Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթեն (Գերմանիա), Ջորջ Գորդոն Բայրոնը (Անգլիա), Ալեքսանդր Դյուման (Ֆրանսիա), Ալեքսանդր Պուշկինը (Ռուսաստան), Էդգար Ալլան Պոն (ԱՄՆ) և շատ ուրիշներ։ Երաժշտության մեջ մեծ հռչակ ձեռք բերեցին Ֆերենց Լիստը (Հունգարիա), Ֆելիքս Մենդելսոնը (Գերմանիա), Ջուզեպպե Վերդին (Իտալիա), Ֆրեդերիկ Շոպենը(Լեհաստան), ինչպես նաև՝ գեղանկարիչ Էժեն Դելակրուան (Ֆրանսիա), ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկին (Ռուսաստան), նկարիչ Ֆրանցիսկո Գոյան (Իսպանիա) և ուրիշներ։ Ռոմանտիզմը շարունակել է զարգանալ նաև 20-րդ դարի սկզբին, սակայն դեռ 19-րդ դարի սկզբից առաջատարի իր դերը զիջել է ռեալիզմին։

Ռոմանտիզմը գրականության մեջ

Ռոմանտիկները անհատի դրսևորումներով են որոշում թեմաները։ Ռոմանտիկների հերոսը գաղափարատիպ է։ Ռոմանտիզմը լինում է առաջադիմական ևհետադիմական։

Ռոմանտիզմի հետևորդները դժգոհ են ներկայից և հայացք են նետում դեպի ապագա։ Իսկ հետադիմականները հայացք են նետում անցյալ։

Համաշխարհային գրականության մեջ ռոմանտիզմի ներկայացուցիչներից են՝ Ջորջ Բայրոնը, Վիկտոր Հյուգոն, Շանդոր Պետեֆին և այլն։ Հայկական գրականության մեջ՝ Խաչատուր Աբովյան, Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան, Ռափայել Պատկանյան, Ղևոնդ Ալիշան, Պետրոս Դուրյան, Ծերենց, Րաֆֆի։

Հայ գրականության սկզբնավորումը: Հին գրականություն

Հայ ժողովրդի կազմավորումը տեղի է ունեցել Հայկական լեռնաշխարհում անհիշելի ժամանակներից բնակվող հայկական ցեղերի միաձուլումից: Ձևավորվելով որպես ազգ՝ հայ ժողովուրդը ստեղծել է իր պետականությունն ու քաղաքակրթությունը: Այս մասին են վկայում վաղնջական դարերից պահպանված փաստերը:

Հայ միջնադարյան գրականություն (XII-XVIII դդ.)

XII դարի կեսերից հայ գրականության մեջ աստիճանաբար տեղի են ունենում նկատելի փոփոխություններ, որոնք գրական ստեղծագործությանը հաղորդում են բովանդակության և ձևական կառույցների բազմազանություն:

Այդ և հետագա մի քանի դարերում, որոշ ընդմիջումներով, շարունակում է զարգանալ պատմագրական արձակը, որի ականավոր ներկայացուցիչներն են Մատթեոս Ուռհայեցին, Կիրակոս Գանձակեցին, Վարդան Արևելցին, Ստեփանոս Օրբելյանը, Թովմա Մեծոփեցին, Առաքել Դավրիժեցին և ուրիշներ:

Նոր գրականություն

Հայ նոր գրականության սկզբնավորումը, ինչպես նկատվել է գրականագիտության մեջ, կապվում է 17-րդ դարի վերջերի և 18-րդ դարի սկզբների հետ, երբ նախորդ երկու դարերի ընթացքում գրեթե իսպառ մոռացված մեր հին մշակույթը սկսում է վերածնունդ ապրել, նոր շրջան է մտնում աշխարհականացման գործընթացը: Եվրոպական լուսավորության գաղափարները ներթափանցում են մեր խավար իրականություն ու թեև դանդաղ, բայց ավելի ու ավելի հաստատուն արմատներ են նետում այնտեղ: Դեռևս 1512թ. Հակոբ Մեղապարտը սկիզբ էր դրել հայկական տպագրությանը: Դրանից հետո տպարաններ են հիմնվում բազմաթիվ հայ գաղթօջախներում: Սկսում են տպագրվել հին և միջնադարյան գրականության նշանավոր հուշարձանները ինչպես կրոնական, այնպես էլ աշխարհիկ բովանդակությամբ, հիմնվում են վանական դպրոցներ, միաբանություններ, որոնք ժողովրդի կոշտացած բարքերի մեջ ձգտում են վերականգնել մեր անցած քաղաքակրթության հոգևոր փորձը:

Աշխատանք հայոց լեզվից (հնչյունաբանություն)

1.   Լրացրու բաց թողած տառը կամ կրկնակ բաղաձայնը՝ որտեղ հարկավոր է. 

Ձայնավորներ

 (է-ե) ամենաէական, հնէաբան, երբևիցե, պատնեշ, որևէ, միջօրե, առէջաթել, վայրէջք, գոմեշ, (օ-ո) անորեն, աշխարհազոր, մեղմօրեն, օրորել, տնօրեն, գիշերուզօր, հանապազորդ, վաղորդայն, հանապազոր (ը) խոչընդոտ, անընտել, ակնթարթ, մթընկա, կորնթարդ, որոտընդոստ, առընթեր, սրընթաց, օրըստըրե, հյուրընկալ, գահընկեց, անընդմեջ, ինքնստինքյան, ճեպընթաց, լուսընկա, մերընդմերթ

The topic is based on an apparently true fact that a person's worth during present days is assessed on the criteria of material possessions & social status rather than moral values such as honesty, integrity, kindness & trust which is agreeable to some extent but is not a completely valid argument for all situations.

The advocates of this theory arguably have some sensible justifications that support the fact that the world is becoming more & more materialistic since it can be observed in our daily life that there is a high competition of new technological inventions & people are desperate to get their hands first on new advanced products. There is also a race for social status as some people have ascribed status but other people are struggling hard to achieve a status. For instance, doctors earn the status of a doctor by succeeding in the medical exams, a professional accountant achieve his status by completing the requirement of a professional accountancy body. It is a common thought among a proportion of people that person who is wealthy, rich and who have high profile social status is deemed to be valuable personality in the society. Among many of the other reasons, a possible reason reason for such reflection might be that people expect that a person who is financially strong can benefit them financially or a person who have solid social status might give them some type of benefit in kind.

However, the question is does that standard to determine the worth of a person really defines the actual meaning of a worthy person. It can be said without any doubt that no one in the world would like to go to a doctor who is famous of being dishonest to his profession & also the shareholders of a large listed company will not be convinced to handover their investment to a mistrusted professional accountant. In all such cases all that matter is so-called old fashioned values known as trust, honesty, integrity & kindness which is the most deserving yardstick in concluding the real worth of a person.

In conclusion, it is merely the perception of a person who is making judgement regarding the worth of a person.

MAKING TIME FOR SCIENCE

Chronobiology might sound a little futuristic – like something from a science
fiction novel, perhaps – but it’s actually a field of study that concerns one of the oldest
processes life on this planet has ever known: short-term rhythms of time and their effect
on flora and fauna.
This can take many forms. Marine life, for example, is influenced by tidal
patterns. Animals tend to be active or inactive depending on the position of the sun or
moon. Numerous creatures, humans included, are largely diurnal – that is, they like to
come out during the hours of sunlight. Nocturnal animals, such as bats and possums,
prefer to forage by night. A third group are known as crepuscular: they thrive in the lowlight
of dawn and dusk and remain inactive at other hours.
When it comes to humans, chronobiologists are interested in what is known as
the circadian rhythm. This is the complete cycle our bodies are naturally geared to
undergo within the passage of a twenty-four hour day. Aside from sleeping at night and
waking during the day, each cycle involves many other factors such as changes in blood
pressure and body temperature. Not everyone has an identical circadian rhythm. ‘Night
people’, for example, often describe how they find it very hard to operate during the
morning, but become alert and focused by evening. This is a benign variation within
circadian rhythms known as a chronotype.
Scientists have limited abilities to create durable modifications of
chronobiological demands. Recent therapeutic developments for humans such as
artificial light machines and melatonin administration can reset our circadian rhythms, for
example, but our bodies can tell the difference and health suffers when we breach these
natural rhythms for extended periods of time. Plants appear no more malleable in this
respect; studies demonstrate that vegetables grown in season and ripened on the tree
are far higher in essential nutrients than those grown in greenhouses and ripened bylaser.Knowledge of chronobiological patterns can have many pragmatic implications
for our day-to-day lives. While contemporary living can sometimes appear to subjugate
biology – after all, who needs circadian rhythms when we have caffeine pills, energy
drinks, shift work and cities that never sleep? – keeping in synch with our body clock is
important.
The average urban resident, for example, rouses at the eye-blearing time of 6.04
a.m., which researchers believe to be far too early. One study found that even rising at
7.00 a.m. has deleterious effects on health unless exercise is performed for 30 minutes
afterward. The optimum moment has been whittled down to 7.22 a.m.; muscle aches,
headaches and moodiness were reported to be lowest by participants in the study who
awoke then.
Once you’re up and ready to go, what then? If you’re trying to shed some extra
pounds, dieticians are adamant: never skip breakfast. This disorients your circadian
rhythm and puts your body in starvation mode. The recommended course of action is to
follow an intense workout with a carbohydrate-rich breakfast; the other way round and
weight loss results are not as pronounced.
Morning is also great for breaking out the vitamins. Supplement absorption by the
body is not temporal-dependent, but naturopath Pam Stone notes that the extra boost at
breakfast helps us get energised for the day ahead. For improved absorption, Stone
suggests pairing supplements with a food in which they are soluble and steering clear of
caffeinated beverages. Finally, Stone warns to take care with storage; high potency is
best for absorption, and warmth and humidity are known to deplete the potency of a
supplement.
After-dinner espressos are becoming more of a tradition – we have the Italians to
thank for that – but to prepare for a good night’s sleep we are better off putting the
brakes on caffeine consumption as early as 3 p.m. With a seven hour half-life, a cup of
coffee containing 90 mg of caffeine taken at this hour could still leave 45 mg of caffeine
in your nervous system at ten o’clock that evening. It is essential that, by the time you
are ready to sleep, your body is rid of all traces.
Evenings are important for winding down before sleep; however, dietician
Geraldine Georgeou warns that an after-five carbohydrate-fast is more cultural myth
than chronobiological demand. This will deprive your body of vital energy needs.
Overloading your gut could lead to indigestion, though. Our digestive tracts do not shut
down for the night entirely, but their work slows to a crawl as our bodies prepare for
sleep. Consuming a modest snack should be entirely sufficient.

Questions 1–7

Do the following statements agree with the information given in Reading Passage 1?

In boxes 1–7 on your answer sheet, write

TRUE - if the statement agrees with the information

FALSE -if the statement contradicts the information

NOT GIVEN -if there is no information on this

1 Chronobiology is the study of how living things have evolved over time.-False

2 The rise and fall of sea levels affects how sea creatures behave.-True

3 Most animals are active during the daytime.-Not given

4 Circadian rhythms identify how we do different things on different days.-False

5 A ‘night person’ can still have a healthy circadian rhythm.-True

6 New therapies can permanently change circadian rhythms without causing harm.-False

7 Naturally-produced vegetables have more nutritional value.-True

Questions 8–13

Choose the correct letter, A, B, C or D.

Write the correct letter in boxes 8–13 on your answer sheet.

8 What did researchers identify as the ideal time to wake up in the morning?

A 6.04

B 7.00

C 7.22

D 7.30

9 In order to lose weight, we should

A avoid eating breakfast

B eat a low carbohydrate breakfast

C exercise before breakfast

D exercise after breakfast

10 Which is NOT mentioned as a way to improve supplement absorption?

A avoiding drinks containing caffeine while taking supplements

B taking supplements at breakfast

C taking supplements with foods that can dissolve them

11 The best time to stop drinking coffee is

A mid-afternoon

B 10 p.m.

C only when feeling anxious

D after dinner

12 In the evening, we should

A stay away from carbohydrates

B stop exercising

C eat as much as possible

D eat a light meal

13 Which of the following phrases best describes the main aim of Reading Passage

1?

A to suggest healthier ways of eating, sleeping and exercising

B to describe how modern life has made chronobiology largely irrelevant

C to introduce chronobiology and describe some practical applications